Xin giới thiệu bạn cách lựa chọn, chế biến và bảo quản nấm!
1. Một số loại nấm
Nấm hương (Nấm đông cô): Hình như chiếc ô, màu nâu sậm, có thể dùng tươi hoặc khô, chứa nhiều đạm, vitamin C, B, tiền Vitamin D, can-xi, nhôm, sắt, ma-giê... Nấm rơm: Dạng tròn dài, gồm hai màu: trắng hoặc trắng xám. Cánh nấm mỏng, xốp, giòn, có nhiều lớp. Nấm mèo (mộc nhĩ đen): Trông giống tai người, màu nâu sẫm hoặc đen, chứa nhiều protid, khoáng chất. Chọn nấm có tai to, cánh mộc nhĩ càng dày thì độ giòn càng lớn Nấm bào ngư (nấm sò): Mũ màu xám, sẫm nâu hoặc nâu nhạt. Thịt nấm dày, màu trắng. Nấm bào ngư chọn loại dai cứng, thân mập, ăn sẽ giòn và ngon hơn loại thân nhỏ nở loe sẽ dai không ngọt bằng. Nấm kim châm: Màu trắng, thân dài khoảng 20cm, mũ nhỏ. Nấm mỡ mũ tròn, chân ngắn, màu trắng. Nấm tươi: Khi chọn mua nấm tươi bạn nên lựa những loại còn giữ được màu sắc, tránh chọn nấm đã dập nát. Nếu lấy dao cắt đầu nấm mà rỉ ra chất trắng sữa là dấu hiệu của nấm độc. Nấm khô: nấm khô sẽ khó chọn hơn nấm khi còn tươi, vì thế bạn nên chọn loại chắc, không đứt gãy, không có vết mốc màu trắng
2. Công dụng của các loại nấm
Không chỉ là món ăn ngon, các loại nấm có tác dụng tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, kháng ung thư và kháng virus, giải độc và bảo vệ tế bào gan, hạ đường máu và chống phóng xạ, thanh trừ các gốc tự do và chống lão hóa và làm giảm nguy cơ mắc các bệnh như ung thư, tim mạch…
Điều quan trọng đầu tiên là chọn nấm. Mỗi loại nấm lại thường xuất hiện theo mùa, có hương vị đặc trưng và công dụng khác nhau. Một số loại nấm thường được dùng làm lẩu:
Nấm Hương: có tác dụng điều tiết chuyển hóa, tăng cường năng lực miễn dịch của cơ thể, ức chế tế bào ung thư, hạ huyết áp, giảm cholesterol máu, phòng ngừa sỏi mật và sỏi tiết niệu, trợ giúp tiêu hóa… Nấm Rơm: là thức ăn rất tốt cho những người bị cao huyết áp, rối loạn lipid máu, xơ vữa động mạch, tiểu đường, ung thư và các bệnh lý mạch vành tim. Ngân Nhĩ (mộc nhĩ trắng): có tác dụng tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, nâng cao năng lực tạo máu của tủy xương, cải thiện chức năng của gan và thận, thúc đẩy quá trình tổng hợp protid trong gan, làm giảm cholesterol máu, chống phù và chống phóng xạ. Mộc Nhĩ đen: có khả năng ức chế quá trình ngưng tập tiểu cầu, phòng chống tình trạng đông máu do nghẽn mạch, ngăn cản sự hình thành các mảng vữa xơ trong lòng huyết quản. Ngoài ra, còn có tác dụng chống lão hóa, chống ung thư và phóng xạ. Nấm Mỡ: mũ tròn, chân ngắn, màu trắng. Nấm có tác dụng làm giảm lượng đường, cholesterol trong máu và phòng chống ung thư. Nấm Kim Châm: màu trắng, thân dài khoảng 20cm, mũ nhỏ. Nấm Kim Châm chứa nhiều vitamin, acid amin. Đặc biệt, chất lysin giúp cải thiện chiều cao, trí tuệ của trẻ em. Nấm Bào Ngư: mũ màu xám, sẫm nâu hoặc nâu nhạt. Thịt nấm dày, màu trắng. Thực phẩm này thích hợp cho người bị rối loạn tiêu hóa, giúp phục hồi chức năng của gan.
3. Cách chọn nấm.
Để lựa được nấm ngon, đầu tiên nhìn vào chóp nấm, sau đó xem cuống và lá tia (gills) trên mũ nấm.
Chóp nấm: Tránh những cây nấm có vết thâm hoặc bị nhăn trên chóp, không nên chọn nấm bị nhớt. Khi nấm thực sự tươi, bạn sẽ nhìn thấy một lớp tơ mỏng như giấy trên nấm. Cuống nấm và lá tia: Bạn nên chọn cuống nấm chắc chắn, màu sắc đồng đều. Khi nấm bắt đầu già, cuống nấm sẽ trông giống như gỗ mục. Nếu nấm đã nở và bạn có thể nhìn thấy những lá tia trên mũ nấm thì chúng phải thành chuỗi đều, đẹp và khô ráo. Nấm đông cô (nấm hương): Nếu dùng nấm hương để làm món "nấm nấu thả" thì nên chọn loại cánh nhỏ, đường kính cánh nấm từ 1,5 - 2 cm, cúp chặt, bên ngoài màu vàng nâu, có lớp bụi phấn trên bề mặt. Nấm ngon thường có màu vàng nâu (nấm phơi được nắng) chân nhỏ và ngắn. Khi ngâm vào nước sau 10 phút nấm nở đều nhưng vẫn còn dai (không bở) nước ngâm nấm màu hanh vàng, có mùi thơm đặc biệt. Nấm rơm: Chọn nấm rơm thì không chọn loại đã nở, hãy chọn loại còn búp (tròn, chưa thành hình chiếc dù) bóp nhẹ thấy cứng tay. Loại màu đen (nấm rơm cát) ngon hơn loại màu trắng (nấm rơm cấy). Nấm mèo (mộc nhĩ): Chọn nấm có tai to, cánh mộc nhĩ càng dày thì độ giòn càng lớn. Mặt trên màu hổ phách sậm, hơi bóng, mặt dưới màu café sữa, sạch, ít gốc ít các tai nấm con, chú ý xem có bị mốc hay không. Không nên chọn loại mộc nhĩ xù xì, màu đen, vì loại này kém giòn, ngâm vào nước ấm đã bị nhũn nát. Nấm bào ngư (nấm sò): Mũ màu xám, sẫm nâu hoặc nâu nhạt. Thịt nấm dày, màu trắng. Nấm bào ngư chọn loại dai cứng, thân mập, ăn sẽ giòn và ngon hơn loại thân nhỏ nở loe sẽ dai không ngọt bằng. Nấm kim châm: Màu trắng, thân dài khoảng 20cm, mũ nhỏ. Nấm mỡ mũ tròn, chân ngắn, màu trắng. Nấm tươi: Khi chọn mua nấm tươi bạn nên lựa những loại còn giữ được màu sắc, tránh chọn nấm đã dập nát. Nếu lấy dao cắt đầu nấm mà rỉ ra chất trắng sữa là dấu hiệu của nấm độc. Nấm khô: nấm khô sẽ khó chọn hơn nấm khi còn tươi, vì thế bạn nên chọn loại chắc, không đứt gãy, không có vết mốc màu trắng.
4. Cách chế biến nấm:
Nấm khô: Nếu để làm nguyên liệu phối hợp để chế biến một số món ăn khác như: nấu bóng, xào thịt gà, cá quả... nên chọn loại nấm có cánh to vừa (đường kính nấm từ 2,5 - 4cm), bản cánh xòe to, chân nấm nhỏ và ngắn, mình dày. Khi nấu ăn phải thả nấm vào ngay từ đầu để nấm tiết chất ngọt ra và thấm các vị khác vào thì mới ngon. Nấm tươi thì cách làm sạch như nấm rơm nhưng thả nấm khi nấu món đã được ½ thời gian để còn giữ được độ giòn (khác nấm khô mềm hơi dai). Nấm đông cô: Lưu ý là nấm đông cô hay có cát nên khi ngâm rửa phải cọ kỹ phía trong tai nấm Nâm rơm: làm sạch nấm rơm bằng cách gọt bỏ phần gốc, như vậy trông không đẹp mà lại “hao”. Bạn hãy dùng dao bén cạo nhẹ ở gốc (tương tự như ta cạo vỏ gừng), nấm rơm sẽ sạch và tròn trịa, trông bắt mắt hơn. Chỉ thực hiện với nấm rơm còn tươi, cứng vì nếu đã bị héo sẽ không cạo được. Nấm rơm thường hay có mùi hơi mốc, để loại bỏ mùi này, khi cạo sạch nấm xong bỏ ngay vào thau nước có pha muối (1 lít nước pha 1 muỗng café muối ăn), ngâm khoảng 15 phút rồi xả sạch thêm 2 lần nước máy, nấm sẽ thơm và hết nhớt.
Ngâm cho nấm nở bằng nước ấm (khoảng 50 độ C), quá lạnh thì nấm lâu nở và không nở hết, quá nóng thì nấm bị bong mặt nhìn không ngon. Cũng nên ngâm nước muối sau khi gọt sạch gốc để loại bỏ mùi mốc thường hay có của nấm. Bỏ nấm vào thức ăn khi thức ăn đã gần chín, như vậy nấm sẽ giữ được độ giòn và độ bóng.
Nấm kim châm: Gọt gốc, tách rời từng cây nấm ra, lưu ý nhẹ tay vì nấm rất dễ bị gãy giập, đảo nhẹ nhàng trong nước lạnh (không ngâm muối), để ráo.
Nấm này cực kỳ mau chín, rất dễ nhũn nên khi ăn với lẫu thì nhúng như rau hoặc các món có nước khác thì bỏ nấm vào đảo đều rồi nhắc xuống bếp ngay.
Nấm bào ngư: Nấm bào ngư chọn loại dai cứng, thân mập, mẩy ăn sẽ giòn và ngon hơn loại thân nhỏ dù nở loe sẽ dai không ngọt bằng. Làm sạch nấm như nấm rơm. Nên chẻ thân nấm ra làm hai, ba tùy theo nấm lớn hay nhỏ. Trước khi nấu chính thức hãy xào nấm với 1 chút dầu và muối ăn (chút xíu muối ăn thôi), nấm sẽ thơm và giòn hơn khi ta nấu, xào chính thức.
Lưu ý trong khi chế biến:
Để dùng nấm khô, cho nước ấm (có thể dùng nước luộc thịt, rượu…) vào ngâm tối thiểu 30 phút. Gạn nước, rửa sạch và thấm bằng khăn giấy. Dung dịch đã dùng để ngâm nấm khô có thể thêm vào canh, nước hầm. Lọc dung dịch này qua một tấm vải thưa gấp đôi hoặc khăn vải trước khi dùng. Vết cắt ở nấm sẽ chuyển màu đen khi tiếp xúc với không khí. Vì vậy, nếu sử dụng nấm tươi, tốt nhất là cắt ngay trước khi dùng hoặc dùng nước cốt chanh bôi vào vết cắt. Có thể làm bột nấm dễ dàng bằng cách xay nấm khô trong máy xay cà phê, máy xay gia vị hoặc máy xay sinh tố… Bột nấm có thể sử dụng để nấu soup, nêm vào nước hầm thịt, hoặc nước xốt. Tránh sử dụng xoong chảo nhôm khi nấu các loại nấm sáng màu. Nhôm sẽ làm ngả màu nấm. Nấm chứa rất nhiều nước, nên bạn đừng thêm nước khi nấu chúng trong lò vi ba, cũng đừng để đầy nấm trong tô, vì có thể tràn nước trong lò. Đừng bỏ phí cuống nấm, hãy cắt tỉa thật sạch và để dành trong tủ lạnh để nấu soup hoặc nước hầm.
5. Làm sạch nấm:
Nấm thường hay bị bụi bẩn nên việc làm sạch chúng rất quan trọng. Mỗi đầu bếp có những cách làm sạch khác nhau. Một số người cho rằng đừng bao giờ rửa nấm, bởi vì chúng sẽ hút rất nhiều nước và làm mất hương vị. Có thể dùng miếng vải ẩm hoặc khăn giấy để lau sạch bụi bẩn ở mỗi cây nấm. Nhưng phương pháp này chỉ tốt khi lượng nấm cần làm sạch của bạn không nhiều. Nếu cần rửa nấm, không nên ngâm chúng trong nước quá lâu. Đặt nấm trong một cái chảo và rửa nhanh chúng dưới vòi nước lạnh, sau đó, phải thấm nấm thật khô ráo. Bạn cũng phải tỉa những vết bẩn ở cuống nấm cho sạch và trông đẹp mắt hơn.
6. Cách bảo quản nấm:
Nên cho nấm bằng túi giấy rồi bỏ vào tủ lạnh. Không nên cất nấm vào túi nhựa, túi nhựa sẽ giữ ẩm và làm cho nấm mau bị nhớt. Siêu thị cũng giữ nấm trong túi nhựa nhưng nhìn kĩ, bạn sẽ thấy những túi đó đều có lỗ thủng.
Nấm tươi: Nên dùng trong mười hai giờ sau khi thu hái. Muốn giữ nấm lâu, sau khi mua về, bạn nhặt sạch rác, cắt bỏ phần gốc dính đất, rơm rạ. Sau đó, bạn chần chúng trong nước sôi khoảng một hai phút rồi rửa lại bằng nước lạnh. Bạn cho nấm vào chậu, đổ nước vừa ngập rồi đặt trong ngăn mát tủ lạnh. Cách này giúp giữ thực phẩm tươi khoảng ba bốn ngày. Loại khô: Nên để ở nơi thoáng mát, không cho vào túi nylon, buộc kín. Khi sử dụng, bạn ngâm chúng trong nước ấm 10 phút để cánh nở hết rồi rửa sạch đất cát còn bám lại, cắt bỏ chân.
Hà Anh